Manastir Hilandar

Hilandar, u starijim spisima i Hilendar (gr. Χιλανδαρίου) je srpski pravoslavni manastir, koji se nalazi u sjevernom dijelu Svete Gore (gr. Aγιoν Oρoς), područja koje je mnogo ranije bizantijski car Bazilije I Makedonac dekretom (zlatnom bulom) iz 885. godine dodijelio pravoslavnim monasima da žive asketskim životom u hrišćanskom duhu daleko od vanjskog svijeta.^[1] Sveta Gora je smještena na Atosu (gr. Aτoς), trećem kraku poluotoka Halkidiki u sjevernoj Grčkoj, a manastir se nalazi na 2,5 kilometara od mora.^[2] Promatran izvana, manastir ima izgled srednjovjekovnog utvrđenja, s obzirom da je utvrđen bedemima, koji su visoki i do 30 m. Vanjski zidovi su dugački 140 m i okružuju površinu koja je skoro 75 m široka. Manastir je ovako utvrđen s obzirom da je u prošlosti, kao i ostala utvrđena monaška naselja na Svetoj Gori, morao da se brani od gusara.

Manastir Hilandar je izgradio grčki monah Svetogorac, Georgije Helandarios. Manastir Hilandar su obnovili Stefan Nemanja (u monaštvu Simeon) i njegov sin Sava 1198. godine, a u samostanu je 1200. godine, umro Stefan Nemanja. Kralj Stefan Uroš I je 1262. godine značajno utvrdio manastir. Hilandar je osobito pomogao kralj Milutin, koji je oko 1320. godine na mjestu stare podigao novu crkvu Vavedenja Bogorodice. U vrijeme kralja i cara Dušana Sveta Gora je došla pod njegovu vlast, a to je razdoblje najvećeg prosperiteta manastira. U stoljećima turske vladavine, Hilandar su pomagali ruski carevi i moldavski kneževi u XVI. stoljeću, a srpska patrijarsi iz Peći u XVII stoljeću. Početkom XIX stoljeća stvorena je Kneževina Srbija, pa je nastavljena bogata tradicija hilandarsko-srpskih odnosa. U novijoj povijesti manastir je značajno stradao 2004. godine u katastrofalnom požaru, a u toku je obnova oštećenih građevina.

Hilandar predstavlja jedno od najznačajnijih središta srpske kulture i duhovnosti, koji je bio pod snažnim utjecajima bizantijske umjetnosti i arhitekture za vrijeme vladavine dinastije Komnen. Kroz stoljeća, relativno zaštićen od napada i pljačkanja, u sigurnosti Svete Gore Atonske i njene autonomije, bio je pošteđen sudbine koja je zadesila skoro sve druge srpske manastire. U Hilandaru je očuvana najbogatija kolekcija originalnih starih rukopisa, ikona, fresaka, tako da on u današnje vrijeme predstavlja najznačajniju riznicu srpske srednjovjekovne kulture uopće. Manastir se od 1988. godine, zajedno s ostalih devetnaest svetogorskih manastira, nalazi na UNESCO-ovoj listi svjetske baštine u sklopu spomenika srednjeg vijeka objedinjenih pod zaštićenom cjelinom planine Atos.^[3]

1. ^ Art of the Byzantine Era, David Talbot Rice, izdavač Frederick A. Praeger Inc. New York City 1963. godine, Kongresna biblioteka SAD-a pod brojem 63-16444, str. 216-218
2. ^ Kovačević Mirko, Sveta srpska carska lavra Hilandar na Svetoj gori Atonskoj, Zadužbina Svetog manastira Hilandara, Beograd; septembar 2008. ISBN 978-86-7768-031-2
3. ^ Službene stranice UNESCO-a